Οι περιπέτειες ενός προσκυνητή

Χριστούγεννα έρχονται, ευτυχώς δεν έχουν απαγορευτεί οι φωταψίες όπως στην Αγγλία, θες δε θες μπαίνεις στο κλίμα.

Ποιό κλίμα όμως; Απο τα τεκταινόμενα τριγύρω σχηματίζεις την εντύπωση ότι ο Χριστός ήρθε να σώσει τον κόσμο δια του shopping therapy.

Άσε πια αυτόν τον ταλαίπωρο τον Αη Βασίλη που Καισάρεια κι η Φινλανδία για την καταγωγή του αλλά τελικά μάλλον από τα Jumbo κατάγεται.

Είπα λοιπόν να γράψω κάτι διαφορετικά Χριστουγεννιάτικο. Χριστουγεννιάτικο στην ουσία. Κι επειδή τα Χριστούγεννα είναι μια θρησκευτική υπόθεση κι αυτό το μπλογκ είναι βιβλιοαναφορικό κυρίως, θα σας πω για ένα θρησκευτικό βιβλιαράκι που είχα διαβάσει πριν πολλά χρόνια. Δεν χρειάζεται να είστε πιστοί για να διαβάσετε. Αρκεί η περιέργεια.

Το 19ο αιών, κάποιος άγνωστος Ρώσσος έγραψε κάτι που θεωρείται πια κλασσικό στην φιλολογία της Ορθοδοξία, τις "Περιπέτειες ενός Προσκυνητή". Είναι ένα βιβλίο, λίγο road movie, αλλά χωρίς αυτοκίνητο, όπου ένας τυπάκος περισσότερο βαθύς απ’ ότι θέλει να παρουσιάζει τον εαυτό του στο βιβλίο, πάμφτωχος και λίγο ανάπηρος, τριγυρνάει τη Ρώσικη επαρχία με ελάχιστα υπάρχοντα στο δισάκι του, (το σημαντικώτερο των οποίων είναι ένας χοντρό βιβλίο, η Φιλοκαλία,μια συλλογή κειμένων των νιπτηκών πατέρων της Ορθοδοξίας), κι επιδείδεται με εξαιτερική επιτυχία στο διαλογιστικό άθλημα που λέγεται νοερή προσευχή του Ιησού.

Η νοερή προσευχή είναι big theme στη μυστική ορθόδοξη φιλολογία. Έχει ησυχαστική προέλευση κι είναι εξαιρετικά απλή: Πρέπει κανείς να μουρμουράει, με το στόμα ή με το νου συνεχώς τη φράση: “Κύριε Ιησού Χριστέ ελεησόν με”. Υπάρχουν και πιό σύνθετες εκδοχές της φράσης, όπως: “Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ Θεού, ελέησόν με, τον αμαρτωλό” αλλά μας αρέσει ο μινιμαλισμός γι αυτό μένουμε στο πρώτο.

Η εσωτερική προσευχή, δεν είναι χριστιανική πρωτοτυπία. Η επανάληψη μιας φράσης για την επίτευξη εσωτερικής ανάτασης και φώτισης, είναι γνωστή γιογκική πρακτική. Εκεί, τέτοιου τύπου φράσεις λέγονται μάντραμ, κι η πιο γνωστή που θυμάμαι είναι η “Ωμ, μάνι πάντμε χουμ” ή κάπως έτσι (: Σημαίνει το μαργαριτάρι μέσα στο λωτό) , και πιθανόν να την έχετε ακούσει από τους Χάρε Κρίσνα σε καμιά πλατεία.

Το βιβλίο έχει σα μόνιμο φόντο ένα χιονισμένο ρώσικο τοπίο, κάτι που άθελα συνδέω με τα Χριστούγεννα αλλά και με το όχι τόσο χιονισμένο, φίλμ του Ταρκόφσκι “Αντρέι Ρουμπλιώφ”.

Αυτή την εικόνα έχω κρατήσει από όλο το βιβλίο, τον σακάτη προσκυνητή, να γυρνάει την κρύα Ρωσία και να ζεστένεται χωρίς ξύλα, φωτιά και χώβολη, αλλά μόνο από την εσωτερική φωτιά που γεννάει στην καρδιά του η προσευχή του Ιησού.

Κι αυτήν την εικόνα βρίσκω πολύ χριστουγεννιάτική, πρώτα γιατί έχει και το απαραίτητο χιονάκι και κρύο, αλλά κυρίως γιατί τελικά τι είναι τα Χριστούγεννα άλλο από μια ποθούμενη κι ενίοτε πραγματοποιούμενη εσωτερική γέννηση. Μια γέννηση ενός ανώτερου εαυτού μέσα στη φάτνη που λέγεται σώμα, και στη Βηθλεέμ που λέγεται κόσμος, με μάνα την Μαρία που λέγεται αγάπη, και θετό πατέρα τον Ιωσήφ που λέγεται δύσπιστη σκέψη;

Κι αν απλώς νομίζετε ότι η θρησκεία είναι το όπιο του λαού, γιατί αυτός ο χαρακτηρισμός είναι απαξιωτικός ενώ οι “Τεχνητοί Παράδεισοι” του Μπωντλέρ για το κανονικό όπιο αξίζουν κάθε προσοχής κι οι “Εξομολογήσεις ενός Αγγλου οπιοπότη” του ντε Κουϊνσευ διαθέτουν την πάσα ειλικρίνεια;

Όποιος ενδιαφέρεται για τον παράδεισο πάει εκεί με όπιο τρόπο…

Σημείωση: Συμπτωματικά έμαθα ότι υπάρχει δίσκος του Αλκίνοου Ιωαννίδη με ομώνυμο τίτλο και κατά τα φαινόμενα επηρεασμένος απ’ αυτό.